Judgement day

Afgelopen dagen miste ik al een van de registrars. Ik hoor dat het werk haar te veel werd en dat ze daarom voorlopig niet meer komt. De overige drie registrars krijgen hierdoor nog wat extra werk; gezamenlijk ongeveer 200 patiënten. Ik merk dat twee van hen ook gestrest zijn en op hun tandvlees lopen. Ik probeer een paar momenten in te lassen voor feedback, maar ook daar lijken ze geen tijd voor te hebben. Een van hen (Samiire) is echter een stuk meer ontspannen en bereid om met mij van gedachten te wisselen. Precies wat ik nodig heb; aansluiting! Hij erkent dat alle disciplines hier langs elkaar werken en vindt dat ook jammer. Op een eerdere werkplek was er meer connectie, waardoor de sfeer ook beter was en meer ontspannen. Ik besluit direct naar de verpleegkundigen te lopen die in de ruimte naast ons zitten en vraag of ze al thee gaan drinken. Ik geef aan dat de dokter en ik mee willen drinken. Dat mag, onder de voorwaarde dat ik voor koekjes zorg; geen probleem! Vijf minuten later zitten de verpleegkundigen elkaar wat schaapachtig aan te kijken met de thee in hun hand. Ik probeer er wat sfeer in te gooien, met hele slechte humor, die niet helemaal wordt begrepen. Desondanks lijkt het mij een goede start.
Ik merk dat mijn energie komt en gaat, net als het geloof in een mooi project. Er is een tekort aan verpleegkundigen, omdat er iemand ziek is. Er zijn precies voldoende verpleegkundigen om een dag te vullen. Als iemand een dag vrij wil of ziek is, moet iemand anders een dubbele dienst werken. De meeste verpleegkundigen hechten wel waarde aan een vrije dag, waardoor ze de rest van de week vrijwel elke dag een dubbele dienst draaien. Dat kan zijn van 07.00 tot 19.00uur, van 13.00 tot 07.00uur of van 07.00 tot 13.00 en diezelfde dag van 19.00 tot 07.00uur. Er wordt me gezegd dat ik te veel van hen eis, en dat het niet haalbaar is om nog extra taken te doen naast de noodzakelijke administratieve taken.
Met de komst van de Mental Health Day, is er een activiteit op de rehabilitation unit georganiseerd: stoelendans en zingen.
World Mental Health Day; de dag om mensen meer bewust te maken over psychische stoornissen en het stigma te doorbreken. Er is een wandeling van ongeveer 5 km georganiseerd, waar patiënten, begeleiders, geïnteresseerden en ik in meelopen. In de middag heb ik opnieuw een lunch afspraak met Shanti in Colombo. Ze wil binnenkort een weekend organiseren om bewakers in de gevangenis voor te lichten over psychiatrische stoornissen en hoe deze te herkennen. Bewakers zijn vrijwel de enige die vanuit het gevangeniswezen mensen kunnen doorverwijzen naar de medische dienst, bij de afwezigheid van een inrichtingspsycholoog of psychiater. Ik word gevraagd om hier een bijdrage in te leveren. Ik zeg toe en we maken een vervolg afspraak om het een en ander concreet te maken.

Aangezien ik toch in Colombo ben, besluit ik mijn nieuwe vrienden te ontmoeten. Een gezellige avond die eindigt rond 23.00uur. Er rijden geen bussen meer terug naar Angoda, dus ik neem een tuk tuk. De straten zijn donker en ik herken eigenlijk niets en heb daarom ook geen idee waar de chauffeur heen rijdt en of dat ook de plek is waar ik wil zijn. Hij rijdt een klein straatje in, waar een grote groep mensen op straat staat. Enkele van hen maken gebaren, waarvan ik niet kan zien of het ‘rijd door’ gebaren zijn of dat ze de chauffeur zullen dwingen ergens te stoppen. We passeren de groep langzaam en ik zie dat de mensen van dit dorpje een heel andere manier hebben gevonden om hun zaterdagavond te spenderen. Ik zie ongeveer zes mensen, onder een constructie van boomstammen, met vleeshaken in hun rug op anderhalve meter boven de grond bungelen. Dit vind ik eigenlijk wel interessant. Toch besluit ik de chauffeur niet te vragen om te stoppen.

Dr Fernando heeft me gevraagd mee te gaan naar Kandy. Er is een rechtszitting van een van de patiënten en dr Fernando is opgeroepen als getuige deskundige. We doen slechts drie uur over de rit van Angoda naar Kandy (ongeveer 100km). Er is een veiligheidscheck voordat je de rechtbank in mag. Ik heb mijn (werk)visum nog niet kunnen regelen, dus hoop dat het niet voor problemen gaat zorgen. Er wordt gelukkig niet naar mijn paspoort gevraagd. Het zal wel geen typische plek voor toeristen zijn. We moeten nog eens anderhalf uur wachten voordat de rechter arriveert. Ik heb wat tijd om met dr Fernando te praten over het rapport dat ik heb geschreven en mijn visie op de dingen die ik kan bijdragen. Hij vertelt dat er op hoger niveau al gesprekken gaande zijn om klinisch psychologen te voegen in het psychische zorgsysteem van Sri Lanka. Het zou mooi zijn als ik enige richtlijnen kan schrijven om dit binnen NIMH vorm te geven. Dr Fernando is echter enigszins afgeleid en gespannen voor de zitting en ik zie een andere, meer kwetsbare kant van deze grootheid op de forensische afdeling van het psychiatrische ziekenhuis. Na de zitting is hij meer ontspannen en beginnen we aan de reis terug naar Angoda.

Samiire lijkt het wel prettig te vinden om patiënten samen met mij te zien en samen na te denken over de diagnostiek. Een patiënt komt de spreekkamer binnen en wat direct opvalt is zijn vreemde hoofd. Hij mist een deel van schedel; het deel van zijn voorhoofd tot zo’n vijf centimeter tot zijn kruin. Een deel van zijn hersens is slechts beschermd door zijn hoofdhuid, waardoor de structuur van de hersens voelbaar is. Het vreemde is dat er geen zichtbare littekens zijn. De patiënt herinnert zich niets en is gedesoriënteerd in tijd en plaats. Hij heeft zowel beperkte controle op zijn gedrag als in zijn spraak. Zou hij hiermee geboren zijn? Is het mogelijk dat hij onlangs een klap heeft gehad op zijn hoofd, waardoor er nu functies weggevallen zijn? Tijd (en onderzoek) zal het leren.
De meeste patiënten weten niet hoe lang ze zullen moeten blijven op de afdeling. Ze weten niet waarom ze medicatie nemen, maar gaan ervan uit dat ze dat moeten, omdat de dokter dat zegt. Ze hebben geen idee wat de procedure is en wanneer ze berecht zullen worden.

Dr Ganesan, is een psychiater op een van de reguliere afdelingen van het psychiatrisch ziekenhuis. Een man met een realistische en hierdoor enigszins sceptische blik op de psychiatrische zorg in Sri Lanka. Hij probeert symbolische tradities te doorbreken, en wil vol voor de patiëntenzorg gaan. Hierdoor schopt hij andere psychiaters soms tegen de schenen. Op zijn afdeling heeft hij het personeel bijvoorbeeld afgeleerd om te gaan staan als hij een kamer binnen komt lopen. Bij een bezoek van de directeur bleef het personeel echter ook zitten; foute boel!
Hij houdt zich staande door ook buiten het psychiatrisch ziekenhuis veel projecten te doen, onder andere in het gevangeniswezen samen met Shanti. Ook hij staat er open voor om mij te betrekken bij deze projecten. Hij wil mij niet demotiveren maar voornamelijk behoeden voor tegenslagen.
Na het gesprek met dr Ganesan neem ik een tuk tuk naar Colombo. Ik ben uitgenodigd om bij een conferentie aanwezig te zijn over het effect van vrijwilligerswerk op de ontwikkeling van Sri Lanka. De eerste presentatie wordt gegeven door een jongen die de resultaten van zijn onderzoek met ons deelt. Zo kom ik er achter dat hij van een powerpoint sheet dingen kan voorlezen; top presentatie! De tweede presentatie wordt gegeven door een meisje. Ook zij kan lezen, maar toch minder goed dan haar voorganger. Het lijkt alsof ze veel woorden op haar eigen powerpoint voor het eerst in haar leven ziet. Ik besluit niet langer te blijven.
In de lobby van het hotel waar de conferentie wordt gehouden raak ik aan de praat met een jongen die werkt voor Unilever. Het lijkt erop dat deze conferentie toch een meerwaarde gaat krijgen. Hij geeft aan dat hij voor een deel gaat over donaties aan goede doelen. Als ik zou willen dat het psychiatrisch ziekenhuis hiervoor in aanmerking komt, moet ik hem een brief sturen, zodat hij dit kan bespreken tijdens een vergadering. Aangegeven dat ik hier bij hem op terug zal komen, nadat ik wat onderzoek heb gedaan.
Door naar Shanti om de mogelijkheden te bespreken voor mijn aandeel in een training. Op de terugweg naar Angoda begint het keihard te regen en te onweren. Ik sta in een overvolle bus met mijn neus in iemands oksel gedrukt. Als ik mijn hoofd draai komt mijn hoofd buiten de bus, wat ook gevaren met zich mee brengt. Het is de keuze tussen over mijn nek gaan door de ongekende stank van een mannenoksel na een lange dag werken in de hitte, of getroffen worden door de bliksem en mijn hoofd verliezen door een tegemoetkomende bus. Over keuzes gesproken. Met dit slechte weer duurt de rit van 20km zo te zien ook nog eens twee uur.
Dr Mendis is in het buitenland. Mijn huidige visum is nog een week geldig, maar ik ben alleen morgen nog in Angoda. Ik schiet lichtelijk in de stress, omdat hij een nieuw visum voor mij zou regelen. Overmorgen komen mijn broer en zijn vriendin een week op bezoek en zijn we van plan wat rond te reizen. Dr Mendis schijnt morgen terug te komen. Ik moet hem dan spreken en hopen dat alles goedkomt. Zo niet kan dat betekenen dat ik volgende week al het land zal moeten verlaten; tomorrow is judgement day!